زمان هرس درخت

تعریف هرس:

هرس و یا (Pruning) به طور کلی علم و هنر قطع کامل یا جزیی اندام های مختلف گیاه می باشد که به منظور تحت تاثیر قرار دادن و هدایت مسیر رشد و باروری گیاه یا به طور کلی اصلاح و بهبود نمای ظاهری که در نهایت باعث تنظیم و کنترل رشد، گلدهی و میوه دهی می گردد.

مزایای هرس:

۱- نگهداری اندازه درخت در حد مطلوب و جلوگیری از رشد بیش از حد و تراکم بالای شاخه ها
۲- حذف شاخه های خشکیده، بیمار، ضعیف و شکسته
۳- حذف شاخه های روی هم افتاده و خمیده
۴- خلوت کردن قسمت داخلی که در نتیجه سبب چرخش بهتر هوا داخل شاخه ها، دریافت بیشتر نور توسط شاخه های داخلی تاج و کاهش مقاومت در برابر باد می گردد.
۵- تحریک گلدهی و میوه دهی در درختان و درختچه ها: در این حالت شخص هرس کار می بایست در مورد فیزیولوژی درخت، شناخت انواع جوانه ها، نحوه گلدهی (روی شاخه های فصل جاری، یکساله، دوساله و …) و نحوه رشد و نمو درخت مورد نظر اطلاعات کافی داشته باشد به عنوان مثال درختچه توری و پیروکانتا اگر به صورت غیر اصولی هرس شوند تا چندین سال تولید گل و میوه نخواهیم داشت.
۶- جوان سازی درختان و درختچه های مسن: عکس العمل در ختان مختلف در مقابل هرس جوانسازی بسیار متفاوت بوده و برخی واکنش مثبت وبرخی واکنش منفی نشان می دهند. به هر حال قبل از اقدام به چنین عملی می بایستی مطالعات و بررسی های اولیه به صورت دقیق انجام گیرد و این عمل به صورت تدریجی و طی چند سال و تحت نظر متخصص و کارشناس امر انجام می شود و از هرس های شدید و یکباره به منظور جوان سازی درخت جدا خودداری شود.

از مزایایی که عمل هرس می تواند در پی داشته باشد، می توان به حذف شاخه های ناخواسته، بدشکل، نابجا، خشک و آلوده به بیماری ها؛ توزیع مناسب شاخه ها در کلیه جهات به گونه ای که هوا و نور به میزان کافی در تاج درخت نفوذ کند؛ ایجاد تعادل بین اندام های رویشی و سیستم ریشه؛ متعادل کردن بار میوه در درختان مثمر و جلوگیری از سال آوری؛ دادن فرم و اسکلت مناسب به درخت؛ شکل سازی و فرم دادن به گیاهان زینتی نظیر انواع سروها، شمشاد ها, چنار , بید مجنون , نارون چتری و…؛ محدود کردن رشد گیاه برای تسهیل عملیات باغی و جوان ساختن درختان مسن از طریق حذف شاخه های پیر و تحریک گیاه برای تولید شاخه های جدید اشاره کرد.

هرس زمستانه به چه معناست؟

هرس به معنای حذف اندام‌های گیاه است تا به رشد، باروری و سلامت آن کمک بیشتری شود. هرس زمستانه هنگام خفتگی یا خواب زمستانه انجام می‌شود و به آن هرس سیاه نیز می‌گویند. مهم‌ترین قسمت گیاه که در این فصل هرس می‌شود، شاخه است. در بین اعضای مختلف گیاه، شاخه‌ها نقش بسیار مهمی را در مقاومت گیاه در برابر فشارهای بیرونی مانند باد، یخبندان و همچنین وزن میوه‌ها بر عهده ‌دارند. تعداد و زاویه شاخه‌ها در این بخش مهم‌ترین‌ هستند. زمانی که می‌خواهید هرس را خودتان انجام دهید باید به نکات مهمی توجه کنید و شاخه‌های گیاه را به مقدار لازم و بااحتیاط کافی قطع کنید.

هرس زمستانه شایع ترین نوع هرس است و موجب شکوفه دهی در بهار و باروری در تابستان می‌شود. البته برای این کار بهتر است صبر کنید تا سردترین قسمت زمستان سپری شود و این کار را اواخر بهمن و اسفند انجام دهید. معمولا برای رشد نهال و فرم دهی درخت، هرس زمستانه را انتخاب می‌کنند. هرس درختانی مانند گردو در مناطق سرد معمولا در اسفند ماه انجام می‌گیرد.

زمان هرس درختان بستگی به نوع درخت، نوع هرس و آب و هوای منطقه دارد که در مورد هریک از درختان باید جداگانه بحث شود. بیشتر درختان خزان پذیر را در هنگام به خواب رفتن آنها از اواخر پاییز تا اوایل بهار هرس می کنند ولی منطقی تر آن است که درخت را پس از مدت زمان کوتاهی که از خواب بیدار شده باشد هرس کنید تا به ترمیم زخم خود قادر گردد. اما درختانی همچون گیلاس و آلو را در تابستان هرس می کنند تا خطر ابتلای آنها به بیماری هایی نظیر برگ نقره ای (Silver leaf) درختان افرا و راش بر اثر هرس از محل زخم خود شدیدا شیرابه ترشح می کنند. بنابراین، اواخر پاییز زمان مناسبی برای هرس آنهاست. سوزنی برگان نیز به دلیل ترشح شدید شیرابه بهتر است در پاییز هرس شوند.

با توجه به موارد ذکر شده به طور کلی دو نوع هرس داریم:

الف) هرس خواب یا زمستانه یا خشک: انجام این هرس از زمان ریزش برگها تا بیدار شدن درختان امکان پذیر است. در باغات وسیع برای اینکه هرس به موقع در تمام سطح باغ انجام شود، اوایل پاییز کار هرس را شروع می کنند. لیکن در مناطق سردسیر در این فصل، هرس درختان خطر سرمازدگی شاخه ها را دربردارد. بنابراین اواخر زمستان که شرایط آب و هوایی مناسب است بهترین زمان برای هرس درختان میوه می باشد. البته بسته به نوع درخت و شرایط آب و هوایی منطقه زمان هرس زمستانه تفاوت هایی دارد.

مثلا به دلیل حساس بودن هلو نسبت به سرما، این گیاه اواخر زمستان هرس می شود. در حالیکه درخت سیب را می توان در اوایل زمستان هرس کرد. همچنین در مناطق سردسیر، هرس زمستانه در اواخر زمستان و در مناطق گرمسیر در اوایل زمستان انجام می گیرد. هرس فرم، هرس ریشه و حذف شاخه های خشک و بیمار و آفت زده در این محدوده زمانی انجام پذیر است. در این زمان حرکت شیره پرورده بسیار کند می باشد و مواد غذایی در تنه درخت ذخیره می شود و مشکل خاصی برای گیاه به وجود نمی آید.

ب) هرس تابستانه یا سبز: پس از هرس زمستانه فعالیت گیاه آغاز می شود و اعضای مختلف درخت رشد و نمو خود را از سر می گیرند. در طول دوران رشد و نمو، اندام های زائد و بدون مصرف و مزاحم نیز در بعضی از درختان رشد کرده و مقدار زیادی از انرژی مواد غذایی در درخت را صرف نشو و نمای خود می کنند و در نتیجه موجب تضعیف درخت می شود. از اعضای مهم می توان پاجوش هایی که اطراف ریشه و یا ساقه و تنه به وجود می آیند را نام برد که در هرس سبز باید نسبت به قطع کردن آنها اقدام نمود.

هرس سبز را می توان بر روی شاخه هایی که رشد و نمو آنها در اواسط تابستان برای برخی از واریته ها و یا اوایل پاییز برای واریته های دیگر به پایان رسیده است انجام داد. تجربه نشان داده است که عملیات هرس تابستانه روی شاخه بهتر است در اواسط تابستان انجام شود؛ زیرا در این موقع از سال مواد ذخیره ای درخت به مصرف رسیده و زمان ذخیره سازی موادآلی در اندامهای آن است. هرس برگ، گل، ریشه، میوه و حذف نرک ها و پاجوشها، ایجاد زخم روی پوست ساقه و قطع انتهای شاخه های سریع الرشد از جمله عملیات هرس تابستانه هستند. هرس سبز باعث حذف قسمتی از شاخ و برگ های درخت شده و به این ترتیب تهویه گیاه را تسهیل می نماید. در این صورت برگ ها و اعضای مختلف گیاه می توانند از نور خورشید حداکثر استفاده را بنمایند. هرس تابستانه ترجیحا سبک و خفیف انجام می شود.

قطع شاخه‌ها را فراموش نکنید!

درختان و درختچه ها بدون هرس شدن شاخه‌های متراکمی دارند و از نظر زیبایی و میوه‌دهی مطلوب نیستند. شاخه‌ها مزاحم رشد هم بوده و در هم پیچ می‌خورند. همچنین زمانی که شاخه‌ها متراکم باشند، نور به قسمت‌های میانی نمی‌رسد و شاخه‌های وسطی خشک می‌شوند و از بین می‌روند. گل و میوه تنها در قسمت بیرونی تاج گیاه تولید می‌شود و میزان محصول کم می‌شود. برای جلوگیری از این اتفاق باید گیاه را هرس کنید.

هرس گیاهان گلدار

اگر هدف شما از هرس کردن افزایش گلدهی گیاه و درخت در راستای باغچه آرایی و گلکاری حیاط است:

• برای درختانی که در بهار شکوفا می شوند، هنگامی که گل آنها افتاد، در فصول بهار و تابستان هرس شوند.
• درختان و درختچه هایی که در اواسط تا اواخر تابستان گل در می‌آورند، باید در زمستان یا اوایل بهار هراس شوند.

اکنون که با بهترین زمان هرس درخت آشنا شدید، شما نیز دست به کار شوید و درختان حیاط یا جلوی درب منزل خود را هرس کنید تا در فصل بهار شاخه های به بار نشسته به روحتان طراوت بخشد.

هرس سیاه برای خواب زمستانه

هرس سیاه مربوط به زمانی از سال است که گیاه بدون برگ بوده و در خواب است. این هرس معمولاً بیشتر انجام می‌شود؛ چون نبود پوشش گیاه باعث می‌شود به راحتی بتوان شاخه های اضافی را دید و آنها را حذف کرد. همچنین چون گیاه در این زمان فعالیت زیستی زیادی ندارد، آسیب چندانی با هرس به آن وارد نمی‌شود. یکی از کاربردهای هرس زمستانه، شکل دهی نهال های جوان و تازه کاشته شده است. با این هرس شاخه های اصلی درخت یا درختچه را می توان تعیین کرده و گیاه را به سمتی هدایت کنید که فرم مورد نظر را بگیرد.

بررسی انواع هرس
۱- از نظر شدت هرس (The types of pruning)
از این نظر، هرس به سه نوع ضعیف، شدید و متوسط تقسیم می شود. اگر پس از هرس مقدار شاخه باقیمانده کمتر از شاخه حذف شده باشد هرس را شدید و برعکس این حالت هرس را ضعیف می گوییم. در صورتیکه مقدار شاخه حذف شده تقریبا برابر با مقدار شاخه باقیمانده باشد هرس از نوع متوسط است. شدت هرس بسته به نوع درخت (عکس العمل درختان مختلف در مقابل شدت هرس بسیار متفاوت خواهد بود)، سن درخت و چگونگی هرس در سال های گذشته متفاوت خواهد بود.

بطور کلی بسته به وضعیت موجود تاج درخت و هدف از اجرای عملیات هرس، نوع حذف و یا سرزنی شاخه ها متفاوت خواهد بود و با روش های ذیل انجام می شود:

۱-۱ سرزنی نوک شاخه ها یا سرشاخه زنی (Heading back)
در این نوع هرس فقط نوک نهال و یا شاخه ها را می زنیم که هدف اصلی در این روش، متراکم ساختن تاج و تحریک شاخه دهی فرعی می باشد. با این نوع هرس می توان شاخه های اصلی را تحریک به ایجاد شاخه های فرعی در سال آتی نمود و بدین وسیله تاج درخت را طی چند سال، پر شاخه و متراکم کرد (به منظور ایجاد فرم و سایه اندازی بیشتر)

۱-۲ حذف کامل شاخه ها یا تنک کردن تاج (Thinning out)
در این نوع هرس شاخه های درونی و شاخه های با زوایای نامناسب (زوایای بسته-دفرمه-آفت زده و بیمار) را از قسمت انتها حذف نموده و با این عمل تاج درخت خلوت می شود. به عبارت دیگر هدف این نوع هرس، تنک کردن شاخه ها و کاهش تراکم تاج می باشد. درختانی که به دلیل هرس شدید در سالهای گذشته، حالت جارویی به خود گرفته اند و یا چند سالی هست که هرس نشده اند، بهتر است با این روش هرس شوند. این عمل اصلاحی می بایستی طی ۲ الی ۳ سال و به صورت تدریجی انجام شود. در هنگام حذف کامل شاخه ها، باید دقت داشت که هر چه زاویه ای که شاخه با تنه و یا با شاخه حامل خود می سازد به زاویه قائمه (۹۰ درجه) نزدیک تر باشد، این شاخه قوی تر بوده و رشد بهتری در سال آتی خواهد داشت و شاخه های با زوایای بسته نیز بهتر است حذف شود. عموما شاخه های با زوایای بسته مقاومتشان در مقابل سنگینی برف و طوفان ضعیف تر می باشد.

۲- از نظر هدف موردنظر
گاهی منظور و هدف از هرس، ایجاد فرم مناسب برای درخت است که در این صورت هرس را هرس فرم می نامند. اما در صورتیکه منظور از هرس دخالت در چگونگی باردهی آن باشد، هرس باردهی نام می گیرد. این دو نوع دارای انواع مختلفی هستند. هرس فرم به دو دسته هرس فرم از نظر ارتفاع و هرس فرم از نظر شکل تاج تقسیم می شود که البته هرس فرم تزئینی نیز در این دسته بندی قرار می گیرد. هرس فرم در سال های اول کشت نهال و هرس باردهی معمولا پس از تشکیل فرم و اسکلت آن انجام می گیرد.

۲-۱ هرس فرم
۲-۱-۱ از نظر ارتفاع درخت
از نظر ارتفاع، درختان ممکن است به سه حالت پاکوتاه، نیمه پاکوتاه و پابلند تربیت شوند. در صورتیکه ارتفاع درخت از سطح خاک تا اولین شاخه اصلی کمتر از ۷۰ سانتیمتر باشد، درخت به صورت پاکوتاه تربیت شده است. امروزه از این روش برای تربیت درختان پاکوتاه سیب استفاده می شود. همچنین در صورتیکه از انواع پایه های ضعیف استفاده شود، لازم است درخت به فرم پاکوتاه هرس شود. در فرم نیمه پاکوتاه، ارتفاع تنه درخت حدود ۱۰۰ سانتیمتر است. در صورتیکه ارتفاع تنه بیش از ۱۰۰ سانتیمتر باشد، به آن فرم پابلند اتلاق می شود. این فرم معمولا برای درختان انجیر، گیلاس، گردو و بادام مورد استفاده قرار می گیرد.

۲-۱-۲ از نظر شکل تاج
درختان را از نظر شکل تاج به دو فرم گرد و پهن هرس می کنند. در فرم گرد، تاج درخت در تمام جهات رشد یکسانی دارد. ولی اگر شاخه ها را وادار نمایند که در یک صفحه و عمود بر زمین رشد کنند، فرم تاج را پهن می نامند. انتخاب فرم تاج به عواملی مانند نور، درجه حرارت، نوع گیاه، نوع پایه و میزان سرعت باد در منطقه بستگی دارد. اگر در فرم گرد شاخه مرکزی درخت حذف شود، آنرا فرم گرد توخالی می گویند و اگر شاخه مرکزی باقی بماند، به آن فرم گرد توپر می گویند. فرمهای هرمی و شلجمی از نوع توپر و فرم جامی از نوع توخالی می باشد. درختانی مانند مو به فرم خاصی هرس و تربیت می شوند که به آن فرم پاچراغی می گویند.
۲-۱-۲-۱ تربیت پر مانند
در درختانی که چیرگی انتهایی(غلبۀ جوانۀ انتهایی) شدید است، این نوع هرس انجام می شود که در این صورت می توان در قسمت پائین تنه شاخه ها را حفظ کرد. در واقع فرم درخت به صورت پر می باشد. این نوع تربیت بیشتر در سوزنی برگان از جمله سرو خمره، کاج مشهد و سرو نقره ای کاربرد دارد.

۲-۱-۲-۲ تربیت استاندارد
 در درختان بزرگ که چیرگی انتهایی شدید است انجام می شود. در این روش تا ارتفاع ۲متر ار سطح زمین،تمامی شاخه ها را حذف می کنیم. البته بر حسب نوع درخواست، این ارتفاع بیشتر هم می شود.این نوع تربیتدر نارو ، چنار، توت، زبان گنجشک، عرعر و بید کاربرد دارد.

۲-۱-۲-۳ تربیت بوته ای 
در درختان کوتاه که چیرگی انتهایی ضعیف است انجام می شود. در این روش حدود نیم متر از سطح زمین تمامی شاخه ها را حذف می کند. این نوع تربیت برای درختان پراکنده در چمن کاری ها کاربرد دارد مانند زیتون، هلو گل و سیب گل.

۲-۱-۲-۴ تربیت هرمی (Central leader)
در این نوع هرس بدون اینکه جوانه انتهایی نهال و یا شاخه اصلی درخت را حذف کنیم، اجازه می دهیم نهال و یا درخت حالت طبیعی خود را حفظ کند. این شکل هرس بیشتر برای درختان نظیر تبریزی، چنار و کاج تهران بکار می رود و به درخت و یا نهال اجازه داده می شود که بطور طبیعی در حالیکه شاخه مرکزی (شاخه لیدر) آن از شاخه های فرعی بلندتر است، رشد نماید و هرس تنها محدود به حذف شاخه های فرعی اضافی و قطع شاخه های پایینی تنه تا ارتفاع دلخواه می گردد و به هیچ وجه شاخه لیدر نبایستی حذف شود. درختانی که به این شکل تربیت می شوند، چون طول شاخه های فرعی پایینی آنها بیشتر از شاخه های فرعی بالاتر بوده شکل یک هرم یا مخلوط به خود می گیرند و معمولا دارای ارتفاع نسبتا زیاد و قطر تاج نسبتا کم می باشند، این نوع هرس بیشتر برای ریفوژهای میانی و کناری با عرض کمتر از ۴ متر توصیه می شود.
دو نوع فرم هرمی داریم. یکی فرم هرمی دوکی که در آن شاخه های اصلی به طور متناوب و با زاویه ۴۵ درجه روی تنه تنظیم شده اند و دیگری فرم هرمی چلچراغی نام دارد که در این فرم شاخه های فرعی با فاصله کمتری از یکدیگر (حدود ۳۰ سانتیمتر) و به طور مجتمع روی تنه قرار می گیرند.

برای رسیدن به فرم هرمی دوکی به صورت زیر عمل می شود:

– در سال اول نهال را از فاصله ۷۰-۵۰ سانتی متری سطح خاک قطع می نماییم. در این صورت معمولا حدود ۶ جوانه روی نهال باقی می ماند.
– در سال دوم جوانه ها رشد کرده و شاخه های فرعی را تشکیل می دهند. به هنگام هرس، شاخه اصلی را همانند سال قبل به گونه ای هرس می کنیم که حامل ۶ جوانه باشد و شاخه های فرعی را طوری قطع می کنیم که طول آنها برابر ۱٫۴ طول آنها در سال دوم باشد.
– در سال سوم عمیات هرس را مانند سال دوم هرس می کنیم. ارتفاع درخت با این فرم به حدود ۴ متر می رسد. بیشتر درختان مثمر به این فرم تربیت می شوند. اما درختان غیر مثمر را نیز می توان به فرم هرس دوکی تربیت کرد. در ختان پرورش یافته به این فرم قوی و مستحکم خواهند بود.

۲-۱-۲-۵ تربیت شلجمی (Modifild Leader)
در این شکل تربیت، هیچ شاخه ای مداوما حالت لیدر (پیشاهنگ یا مرکزی) به خود نخواهد گرفت و به مجرد اینکه شاخه ای بر دیگرشاخه ها مسلط و از آنها بزرگتر شود، باید انتهای آن را قطع و نقش پیشاهنگ را به شاخه دیگری واگذار کرد. این روش تربیت باعث می شود که درخت در تمام جوانب خود دارای شاخه های قوی شود و در برابر فشارهای خارجی نظیر برف و طوفان مقاومت و تحمل بسیار بالایی از خود نشان دهد.
در این روش پس از آنکه نهال ترکه ای شد ، سر آن را در فاصله حدود ۱۸۰ سانتی متر از سطح زمین و در فصل خواب قطع کرده، این نهال در سال بعد در طول فصل رشد، تعدادی شاخه فرعی تولید می کند.

در زمستان سال بعد ۳ الی ۵ شاخه فرعی مناسب و در جهات مختلف که از همدیگر فاصله مناسب دارد را به عنوان بازوهای اصلی درخت انتخاب و مابقی شاخه ها را که دارای زوایای بسته (نسبت به تنه اصلی) و یا شاخه های دفرمه بوده را از قسمت ته شاخه حذف می کنیم (حذف کامل و بدون پاشنه). شا خه های انتخاب شده اسکلت اصلی درخت را در آینده به و جود می آورند. این عمل بهتر است در زمان پرورش نهال در نهالستان انجام شود.

چنانچه طول شاخه های انتخاب شده بیشتر از ۳۰ سانتی متر باشد، با هرس سر زنی کوتاه شده و طول شاخه را حدود ۲۵ الی ۳۰ سانتی متر می رسانیم و چنانچه طول شاخه انتخاب شده کمتر از ۳۰ سانتی متر باشد، نیازی به هرس نبوده و این عمل به سال بعد موکول می شود.همانطور که گفته شد در این نوع هرس ارتفاع درخت محدود و تاج درخت گسترده می شود و درختانی که به شکل شلجمی هرس می شوند، دارای شاخه های قوی می باشند که در مقابل فشارهای خارجی مقاومت بیشتری دارند. از درختان مثمر نیز درختانی مانند سیب، گلابی، زردآلو، بادام، گردو و پسته را می توان به شکل شلجمی تربیت کرد.

برای انجام این نوع هرس به شرح زیر عمل می کنند:
در سال اول، نهال را از ارتفاع ۱۵۰-۱۲۰ سانتی متر قطع کنید. جوانه ها در طول فصل رشد تبدیل به شاخه می شوند. در سال دوم، شاخه های بالایی را حذف نمایید. به طوری که ۵-۲ شاخه مناسب به فاصله ۳۰ – ۲۰ سانتی متر از یکدیگر و در جهات مختلف روی تنه باقی بماند. شاخه های باقی مانده را در صورت طویل بودن هرس ضعیف کنید. در سال سوم و سال های بعد، هرس منحصر به قطع شاخه های نابجا و نامطلوب است.

۲-۱-۲-۶ تربیت مرکز باز (جامی) (Open Center)
در اصل این نوع تربیت شباهت به فرم شلجمی دارد، با این تفاوت که به دلیل حذف شاخه اصلی در فرم جامی درخت توخالی است. در این فرم با حذف جوانه انتهایی نهال و یا شاخه های اصلی، درخت یا نهال را تحریک به تولید شاخه های فرعی نموده و در سال های بعد شاخه هایی که دارای زوایای باز هستند را نگه داشته و مابقی را حذف می کنیم. فرم جامی مناسب مناطقی است که محدودیت نور دارند. با توجه به این که این نوع هرس موجب گستردگی تاج و سایه انداز بیشتر در سال های آتی می گردد و در مناطقی که رطوبت هوا بالاست گزینه مناسب تری نسبت به دیگر روش های تربیت نهال می باشد. بیشتر درختان مثمر مثل سیب،گلابی،گیلاس و گوجه را می توان به فرم جامی هرس کرد.

برای دستیابی به فرم جامی بدین شرح عمل می کنند:

در سال اول نهال را از ارتفاع ۷۰-۵۰ سانتی متری سربرداری کنید. پس از سربرداری سه جوانه در انتهای آن باقی گذاشته و بقیه جوانه های پایینی حذف می شوند.
در سال دوم از این سه جوانه سه شاخه به وجود می آید که اگر بیش از ۵۰ سانتی متر طول داشته باشند، مقدار اضافی حذف می شود. همچنین اگر شاخه های اضافی رشد کرده باشند، آنها را قطع می کنیم.
در سال سوم ممکن است مقدار جوانه هایی که روی شاخه های اصلی رشد کرده اند زیاد و متراکم باشند، که باید شاخه های فرعی مناسب را به فاصله حداقل ۱۰ سانتی متر از یکدیگر باقی گذاشته و بقیه را حذف کنند. در انتهای شاخه های اصلی سه جوانه باقی گذاشته و بقیه شاخه هرس می شود. هدف انجام این نوع هرس، گسترش تاج درخت است؛ بنابراین جوانه های بیرونی مطلوب ترند و حتی الامکان هرس باید طوری انجام شود که جوانه ها به سمت بیرون رشد کنند.

۲-۱-۲-۷ تربیت پا چراغی
چون این فرم هرس در مو بیشترین کاربرد را دارد. برای انجام هرس فرم پاچراغی به ترتیب به شرح زیر اقدام می کنند:
ارتفاع مو را بین ۷۵ تا ۱۵۰ سانتیمتر انتخاب کنید و برای تشکیل آن از قیم موقت استفاده کنید. اولین هرس در موقع کاشت نهال صورت می گیرد، یعنی قلمه مو یا نهال یک ساله آن را از بالای جوانه دوم هرس می کنید. در سال اول رشد، مو تولید یک یا دو شاخه می کند که در آخر سال از شاخه های موجود فقط شاخه نزدیک به زمین را نگه داشته و بقیه شاخه ها را حذف کنید و این شاخه را نیز از بالای جوانه دوم هرس کنید. در بهار سال دوم دو جوانه باقی مانده روی پایه نمو کرده تولید دو شاخه می کند که به تدریج باید آنها را به قیم بست. در اواسط تابستان سال دوم یکی از شاخه های جوان را که نسبت به سطح زمین بالاتر قرار گرفته است، حذف کرده و شاخه زیرین را به ارتفاع مورد نظر هرس کنید.

در اثر این هرس شاخه های فرعی روی تنه اصلی ظاهر می گردند.در آخر سال دوم یعنی موقع خزان که زمان هرس مو می باشد، اگر تعداد شاخه های فرعی روی تنه جوان زیاد باشد، شاخه هایی را که به سطح زمین نزدیک هستند، حذف کرده، فقط نسبت به قدرت بوته ۳ تا ۵ شاخه که در انتهای فوقانی تنه قرار دارند نگه دارید و سعی کنید که این شاخه ها به طور منظم و تقریبا به یک فاصله از یکدیگر در جهات مختلف روی پایه قرار گیرند و بعد از هر یک از آنها را از بالای جوانه دوم یا سوم هرس کنید. به این صورت در آخر سال دوم و اگر بوته مو ضعیف باشد، در آخر سال سوم فرم پاچراغی تشکیل می گردد. نصب قیم در این فرم موقتی بوده و بعد از مدتی که پایه ها قوی شدند، می توانید آنها را جمع آوری کنید.

هرس زمستانه برای قوت بیشتر درختان

در آموزش هرس درختان باید بگوییم، هرس زمستانه درختان باعث می‌شود شاخه‌های تولیدشده در سال آینده تقویت شوند. اگر هرس در فصل سرد انجام نشود یا میزان آن سبک باشد، تعداد شاخه‌هایی که با رشد جدید ظاهر می‌شوند، کمتر هستند. درختی که هرس سنگین می‌شود تعداد جوانه‌های کمتری برای رشد شاخه‌هایش در فصل بعد دارد؛ بنابراین مواد غذایی ذخیره ‌شده به شاخه‌ها و جوانه‌های کمتری می‌رسد و در نهایت شاخه‌های جدید رشد بیشتری می‌کنند، طویل‌تر می‌شوند و برگ‌های سبزتر و بزرگ‌تری نیز می‌آورند. این نکته را فراموش نکنید که هرس شدید زمستانه باردهی گیاه را به تعویق می‌اندازد.

شاخه‌های گیاه به ۲نوع بارور و نابارور تقسیم می‌شوند. شاخه‌های نابارور شامل پاجوش، نرک و شاخه‌های بدون گل و میوه هستند و شاخه‌های بارور دارای گل و میوه. در هرس شاخه‌های نابارور بر اساس موقعیت آنها را می‌توان در فصل استراحت با سرزنی یا شاخه‌برداری هرس کرد اما هرس شاخه‌های بارور بستگی به سن آنها دارد و باید در زمستان سالی که میوه داده‌اند، هرس شوند.

منابع : بیتوته – نازبو – استادکار