بازرسی جوش و مراحل آن

سازه هاي جوش داده شده نظیر سایر قطعات مهندسی به بازرسی درمراحل مختلف وساخت همین طور در خاتمه ساخت نیاز دارند. بازرسی جوش ها می تواند از انجام کار طبق دستورالعمل هاي توافق شده به کارفرما اطمینان دهد. براي حصول ااطمینان از مرغوبیت جوش و مطابقت آن با نیازمندی هاي طرح باید کلیه عوامل موثردر جوشکاري در مراحل مختلف اجرا مورد بررسی قرار گیرد.

مراحل بازرسی جوش :

بازرسی قبل از جوشکاري به منظور آماده کردن مقدمات کار جوشکاري است بطوریکه موجب بروز عیوب جوش را از بین برده و یا به حدود قابل قبولی تقلیل دهد.
به مصداق پیشگیري موثرتر ازدرمان است می توان گفت :
اعمال یک برنامه بازرسی چشمی مسئولانه می تواند از پیدایش 80 تا 90 درصد از عیوب معمول در جوشکاري جلوگیري کند.
این بازرسی شامل اقدامات زیر می باشد.

1 -اطلاع از کیفیت مورد نظر کار وشرایط بهره برداري از قطعات ومجموعه کار
2 -مطالعه دقیق نقشه ها ومشخصات فنی
3 -انتخاب استانداردهاي اجرایی
4 -انتخاب وارزیابی روش جوشکاري
5 -انتخاب مصالح
6 -بازرسی مصالح
7 -انتخاب مواد مصرفی
8 -بازرسی مواد مصرفی
9 -طرح وتنظیم نحوه اجراي جوشکاري
10 -بررسی تجهیزات جوشکاري
11 -آزمون جوشکاري وابراتورها
12 -بازرسی درموقع جوشکاري بمنظور اجراي صحیح عملیات جوشکاري ساخت ونصب اطمینان از بکار بردن مصالح ومواد
مصرفی درست وجلوگیري از تخلف ها ضروري است .

چند نمونه ازاین بازرسی موقع جوشکاري عبارتند از :

– بازرسی قطعات متصل شده و درزهاي آماده جوشکاري اطمینان از تمیزك وعدم آلودگی باموادي که اثرات زیانبخش برجوش دارند.
– بازرسی سطوح برشکاري شده با شعله یا شیار زده شده به روش قوسی هوایی از نظر تضاریس پوسته ترك وغیره
– بازرسی تربیت و توالی جوشکاري استفاده از قیدها و گیره ها و سایر تمهیدات به منظور کنترل پیچیدگی ناشی از جوشکاري
– بازرسی مواد مصرفی جوشکاري از نظر دارا بودن شرایط مطلوب و گرم وخشک کردن الکترودهاي روپوش قلیایی طبق دستورالعمل هاي مصوبه
– بررسی وضعیت جوشکاري وابراتورهاي جوشکاري از نظر داشتن مهارت وقبولی درآزمون مربوطه
– بازرسی بیش گرم کردن و حفظ درجه حرارت بین پاسی درصورت لزوم
– بازرسی بعداز جوشکاري بمنظور درستی مجموعه ساخته شده یا نصب شده وکنترل کیفیت جوش انجام می شود.
چند نمونه از فعالیت هاي بازرسی بعداز جوشکاري عبارتند از :
– بازرسی چشمی از نظر وجود عیوب مریی ترك هاي سطحی ( چه درجوش وچه درفلز مبنا) بریدگی کناره کندگی ،
سوختگی ، تقعر یا تحدب زیاد نیمرخ جوش
– نامساوي بودن ساق ها ، گرلده اضافی، پرتشدگی کامل، گندگی نفوذ اضافی،موجدار بودن بیش از حد، چاله انتهاي
جوش،گره قطع ووصل قوس وغیره
– بازرسی تغییر شکل ناشی ازجوشکاري ( انقباض موضعی ، خیز، خم شدگی، تابیدگی، چرخش ، گمانش، موجدارشدن
وغیره) شکستگی محور به هم خوردگی زاویه ها وغیره .
– بازرسی ابعاد جوش وقطعه جوشکاري شده
– بازرسی تنش زدایی وسختی پس از تنش زدایی
9
– بازرسی هاي غیر مخرب ( پرتونگاري ، امواج فراصوتی ، عیب یابی ذره مغناطیسی مایع نافذ جریان گردابی وغیره)
– ارزیابی کیفیت جوش بایستی درهر سه مرحله بازرسی قبل از جوشکاري بازرسی درموقع جوشکاري وبازرسی بعد از جوشکاري صورت پذیرد . جوش انجام شده و قطعه جوش داده شده بایستی بااستانداردهاي مطلوب کیفیت مطابقت داشته
باشند ارزیابی کیفیت جوشکاري بعهده بازرس است .
براي ارزیابی کیفیت جوشکاري لازم است استاندارد پذیرش یا معیار پذیرش جوش مشخص باشد ونوع آزمایش غیر مخرب
ومیزان آزمایش ( صد تصادفی وغیره) تعیین شود بازرس بایستی نتایج آزمایش ها وبازرسی هاي انجام شده را تجربه وتحلیل
نماید.
– پذیرش جوش درهرسه مرحله بازرسی از اهمیت ویژه اي برخورداراست درواقع پذیرش جوش پس از مقایسه کیفیت جوش حاصل با کیفیت مطلوب انجام می شود.
– پذیرش باید قطعی وغیر مبهم باشد براي پذیرش باید گواهینامه صادر شود یافرم مربوطه تنظیم وامضاء گردد.
– تهیه گزارش براي مراحل مختلف بازرسی وکلیه آزمایش هاي انجام شده ضروري است .
گزارش نتایج آزمایش ها وبازرسی هاي انجام شده بایستی بصورت مرتب ومشخص وجداگانه تهیه وتنظیم شود براي کارهاي بازرسی تهیه گزارش خوب که کار ارزیابی وپذیرش نهایی را تسهیل نماید اعتبار ویژه اي دارد.

وظایف بازرس جوش :

مسئولیت ایجاب می کند که بازرس جوش داراي شخصیت حرفه اي با توانایی وشعور خوب باشد بازرش جوش ممکن است با کارخانجات متعدد ساخت و کارگاه هاي متعددي سروکار داشته باشد که بایستی درهمه موارد ساعات کار و مقررات کاري و سازمان هاي مربوطه را رعایت نماید.
مراعات دقیق قواعد ومقررات کار خصوصا درموارد پرسنلی ایمنی وامنیتی الزامی است هیچگاه بازرس نبایستی خود را مستحق امتیازات ویژه بداند بازرس بایستی درمورد کارگاه ساخت بیطرف باشد بی معطلبی تصمیم بگیرد بدون آنکه تحت تاثیر نظر دیگران واقع شود وبااتکا به حقایق تصمیم بگیرد و با عقاید مختلف تصمیم قبلی خود را به آسانی عوض نکند.

چند نمونه از وظایف بازرس جوش عبارتند از :

1 -تفسیر نقشه هاي جوشکاري ومشخصات
2 -بررسی سفارش خرید بمنظور حصول اطمینان ازدرستی تعیین مواد جوشکاري ومواد مصرفی
3 -بررسی وشناسایی مواد دریافت شده طبق سفارش خرید
4 -بررسی ترکیب شیمیایی وخواص مکانیکی ازروي گزارش نورد طبق نیازمندي هاي معین شده
5 -بررسی فلز مبنا از نظر عیوب وانحرافات مجاز
6 -بررسی نحوه انبار کردن فلز پرکننده ودیگر عوامل مصرفی
7 -بررسی تجهیزات مورد استفاده
8 -بررسی آماده سازي اتصال جوش
9 -بررسی بکار گرفتن دستورالعمل جوشکاري تایید شده
10 -بررسی ارزیابی صلاحیت جوشکاران واپراتورهاي جوشکاري
11 -انتخاب نمونه هاي آزمایش تولیدي
12 -ارزیابی نتایج آزمایشات
13 -نگهداري سوابق
14 -تهیه وتنظیم گزارش

ویژگی بازرس جوش :

براي بازرس شدن دارا بودن ویژگی هاي ذیل ضروري است .
بمنظور انجام وظایف بازرسی بارعایت جنبه هاي وجدانی وحرفه اي اهمیت هیچ یک از ویژگی ها رانمی توان سبک شمرد.
1-آشنایی با نقشه ها ومشخصات فنی بازرس جوش بایستی با نقشه هاي مهندسشی آشنا بوده وبتواند مشخصات فنی را تفسیر نماید.
بازرس جوش بایستی علاوه برنقشه خوانی باعلایم قراردادي جوش وآزمایش هاي غیر مخرب آشنایی کامل داشته باشد.
2-آشنایی با زبان جوشکاري :بازرس نمی تواند بدون آشنایی بازبان جوشکاري خود رابازرس بنامد بازرس بایستی با فرهنگ جوشکاري آشنا بوده و اصطلاحات درست براي هر فرایند جوشکاري را بکار ببرد
بازرس احتیاج دارد یافته هاي بازرسی خود را به جوشکاران و دیگر افراد کارگاه که جوش داده اند یا تعمیرات را انجام می دهند و به مهندسانی که نقشه کار را کشیده اند و کسانی که سازه نهایی را می پذیرند تفهیم نماید. بنابراین بایستی گزارش خود را طوري تنظیم نماید که براي همه افراد مربوطه قابل درك باشد. بازرس بایستی فرهنگ جوشکاري را مطالعه نموده ناپیوستگی ها وعیوب جوش را بشناسد وباروش هاي بازرسی آشنا باشد.
دربعضی مواقع براي بعضی از فرایند هاي جوشکاري از نام هاي تجارتی استفاده می شود ولی بازرس بایستی درگفتار ها و نوشتارهاي خود اصطلاحات استاندارد رابکار ببرد.
3-آشنایی با فرایندي هاي جوشکاري : بازرس جوش بایستی با فرایند هاي مختلف جوشکاري آشنا بوده ومنظور از فرایند کاربرد آن شرح فرایند منبع حرارتی با منبع انرژي مورد استفاده چگونگی کنترل فرایند جنبه هاي عملیاتی و مسائل ایمنی مربوط را بداند و بطور کلی از مزایا و محدودیت هاي فرایند جوشکاري آگاهی کامل داشته باشد.
4 -شناخت روش هاي آزمایش براي معلوم شدن انطباق جوش از نظر کیفیت با خواسته هاي استاندارد از روش هاي آزمایش متعددي استفاده می شود.
هر روش آزمایش محدودیت هاي خود رادارد بازرس جوش بایستی بداند هرروش آزمایش چه کاربردي دارد ونتایج حاصله چگونه تجزیه وتحلیل می شود.

5-توانایی گزارش نویسی و حفظ سوابق : بازرس جوش بایستی در حفظ سوابق بازرسی ها مهارت داشته باشد
بازرس جوش بایستی قادر به تهیه گزارش کوتاه باشد که بدون هیچگونه مشکلی مفهوم باشد گزارشات بازرس جوش بایستی آنقدر کامل باشد که دلیل تصمیم او براي ماه هاي آینده روشن باشد.
بازرس باید منظور خود رادرگزارش طوري بیان نماید که براي خواننده ناآشنا به موضوع نیز درك مطلب آسان باشد بازرس
بایستی بخاطر بسپارد حقایقی که در زمان نوشتن گزارش معلومند بعدها وبمرور زمان ممکن است به همان روشنی همانطور
کامل یاباهمان دقت به یاد نماند.
گزارش بازرسی بایستی نه تنها تمام نتایج بازرسی وآزمایشات رادربرداشته باشد بلکه بایستی به موضوع دستورالعمل جوشکاري
ارزیابی دستورالعمل جوشکاري وکنترل مواد جوشکاري نیز اشاره نماید
تهیه گزارش خوب باعث زیاد شدن اعتبار بازرس می شود.
6 -داشتن وضعیت خوب جسمانی
شرایط جسمانی بازرس بایستی اجازه فعالیت به او بدهد براي بازرس قبل از جوشکاري حین جوشکاري وبهعداز جوشکاري
گاهی صعود ازداربست مرنفع یا ورود وخروج از دریجه بازدید لازم است .
معمولا طوري برنامه ریزي می شود که کار براي جوشکاري با اپرااتورهاي جوشکاري راحت باشد واز اینرو ممکن است شرایط
بازرسی براي بازرس دشوار باشد.

7 -داشتن دید خوب
دارابودن دید خوب ضروري است بازرس بایستی قادر باشد از نزدیک جوش ها ونتایج رادیوگرافی با سایر آزمایش هاي غیر مخرب رانگاه کند بازرس ذیصلاح از نظر پزشکی دید قابل قبول داشته باشد.
8 -حفظ متانت حرفه اي
برحفظ متانت حرفه اي بازرس نبایستی بیش از حد تاکید شود این موضوع در موفقیت یا عدم موفقیت بازرس تاثیر دارد بازرس براي موفق شدن درکار خود نیاز به همکاري دیگر همکاران دارد وبایست به نحوي کمک آنان راجلب نماید بازرس بایستی دربی طرفی وسازگاري درهمه تصمیم ها بکوشد بازرس بایستی از دستورالعمل بازرسی مشخص بیرونی کند و بازرس بایستی نه سرسخت و نه به آسانی تغییر عقیده داده ورام شود بازرس تحت هیچ وضعیتی نبایستی طرفداري کند یا بالا جبار تصمیم بگیرد یا تصمیم گرفتن را به تعویق بیندازد.
بازرس ممکن است در موقعیت شغلی جدید در روزها و هفته هاي نخست مشکل داشته باشد بازرس دراین مدت از نظر خط مشی مورد بازرسی قرار می گیرد اسناد قرارداد نیازمندي ها وظایف اختیارات ومسئولیت هاي بازرس را مشخص می نماید. اگر بازرس شخص مطلع میانه رووسازگار باشد ومنظور مشخصات قرارداد را مراعات نماید احترام وهمکاري دیگران راکسب خواهد نمود.
9-تحصیل وآموزش گذراندن دوره رسمی مهندسی علوم پایه ومتالوژي براي بازرسی با ارزش است وبسیاري از بازرسان عالی معلومات معادل را از طریق تجربه و مطالعه کسب نموده اند کتاب راهنمایی ارزیابی وتعیین صلاحیت بازرس جوش منتشره از انجمن جوشکاري آمریکا براي دیپلمه ها مبی تواند بعنوان
درس پیش دانشگاهی با بعنوان جایگزین دوسال تجربه دربازرسی جوش تلقی شود.

10-تجربه بازرسی
نگرش فردي ونقطه نظر بازرس خوب فقط از طریق بازرس بدست می آید تجربه بازرسی قطعات بدون جوش نیز براي بازرس جوش فوق العاده مفید است زیرا طور فکر ودیدکاري بازرس راوسعت می بخشد. در بعضی محافل براي صدور گواهینامه صلاحیت بازرسی جوش از نظر عملی سوابق بازرسی جوش با وظایفی که در رابطه با بازرسی جوش هستند را ملاك دادن امتیاز می شمارند.
11-تجربه جوشکاري
تجربه واقعی درجوشکاري با اپراتوري جوشکاري براي بازرس جوش گرانبهاست تجربه جوشکاري داشتن جوشکاري بازرس را وسیع می کند براي او اعتبار می آورد و در توجیه علل مردود کردن کار وضعیت او را یاري می نماید.
بعضی از کارفرمایان خواستار داشتن تجربه جوشکاري براي بازرس مورد نظر خود هستند.

بازرسی چشمی

کاربرد اطلاعاتی که دراین راهنما آمده است براي مسئولیت ها و وظایف عمومی بازرسان چشمی جوش و همچنین کسانی که مسئولیت ها و وظایف دقیقی که در کد و استانداردهاي خاصی تعریف شده دارند قابل اجرا می باشد بازرس باید دانش هر یک از اصول وروش هاي آزمون مورد نیاز جهت یک جوش مشخص را داشته باشند واین جزیی از مسئولیت هاي آنان می باشد. طراحی و ذکر خصوصیات مناسب مربوط به بازرسی چشمی باید به عنوان قسمتی از قرارداد درنظر گرفته شود در غیاب چنین ملزوماتی از سازنده باید خواسته شود که بصورت کتبی جزئیات روش هاي مورد استفاده شامل روش هاي آزمون را تهیه کند
استانداردهاي پذیرفته شده باید از طریق سازنده و خریدار قبل از هرگونه شروع جوشکاري دقیقا درك و تفهیم شود این مساله فقط به خاطر استفاده موثرتر از روش هاي آزمون نمی باشد بلکه براي جلوگیري از بودجود آمدن هرگونه اشکال در جوشکاري انجام گرفته است که آیا جوشکاري رضایت بخش و بر طبق خصوصیات ذکر شده در قرارداد بوده یا نه .

حین جوشکاري:

درحین جوشکاري چندین آتیم وجوددارد که نیاز به کنترل دارد تا نتیجتا جوش رضایتبخشی حاصل شود آزمون چشمی اولین مند براي کنترل این جنبه از ساخت می باشد این می تواند ابزار ارزشمندي درکنترل پروسه باشد بعضی از این جنبه هاي ساخت که باید کنترل شوند شامل موارد زیر می باشد.
1 -کیفیت پاس ریشه جوش bead root Weld
2 -آماده سازي ریشه اتصال قبل از جوشکاري طرف دوم
3 -پیش گرمی و دما هاي میان پاسی
4 -توالی پاسهاي جوش
5 -لایه هاي بعدي جهت کیفیت جوش معلوم
6 -تمیز نمودن بین پاسها
7 -پیروي از پروسیجر کاري همچون ولتاژ آمپر ورود حرارت سرعت
هرکدام ازاین فاکتورها اگر نادیده گرفته شود سبب بوجود آمدن ناپیوستگی هایی می شود که می تواند کاهش جدي کیفیت را در بر داشته باشد.

ناپیوستگی ها
بعضی ازانواع ناپیوستگی هایی که درجوش ها یافت می شوند عبارتند از
1 -تخلیل
2 -ذوب ناقص
3 -نفوذ دردرز
4 -بریدگی( سوختگی) کناره جوش
5 -روبهم افتادگی
6 -ترك ها
7 -ناخالص هاي سرباره
8 -گرده جوش اضافی
درحالی که ملزومات کد امکان دارد مقادیر محدودي از بعضی ازاین ناپیوستگی ها را تایید نماید ولی عیوب ترك و ذوب ناقص هرگز پذیرفته نمی شود براي سازه هایی که تحت بار حخستگی ویا سیکلی می باشند خطر این ناپیوستگی هاي سطحی افزایش می یابد دراینگونه شرایط بازرسی چشمی سطوح براهمیت ترین بازرسی است که می توان انجام داد. وجود سوختگی کناره (Undercut (روبهم افتادگی(Overlap (وکنتور نامناسب سبب افزایش تنش می شود بار خستگی می تواند سبب شکست هاي ناگهانی شود که ازاین تغییر حالت هایی که بطور طبیعی روي می دهد زیاد می شود به همین خاطر است که بسیاري اوقات کنترل مناسب یک جوش می تواند بسیار بااهمیت تراز اندازه واقعی جوش باشد زیرا جوشی که مقداري ازاندازه واقعی کمتر باشد بدون ناخالصی ها و نامنظمی هاي درشت می تواند بسیار رضایت بخش تراز جوشی باشد که اندازه کافی ولی کنتور ضعیفی داشته باشد. براي تعیین اینکه مطابق استاندارد بوده است بازرس باید کنترل کند که آیا همه جوش ها طبق ملزومات طراحی از لحاظ اندازه ومحل ( موقعیت) صحیح می باشند یا نه؟
اندازه جوش گوشه اي (Fillet (بوسیله یکی از چندین نوع سنجه هاي جوش براي تعیین بسیار دقیق وصحیح اندازه تعیین می شود. درمورد جوش هاي شیاري (Groove (باید از لحاظ گرده جوش مناسب دو طرف درز را اندازه گیري کرد بعضی از شرایط ممکن است نیاز به ساخت سنجه هاي جوش خاص داشته باشند.

عملیات حرارتی بعداز جوشکاري

به لحاظ اندازه شکل یا نوع فلز پایه ممکن است عملیات حرارتی بعداز جوش درروش جوشکاري اعمال شود این کار فقط از طریق اعمال حرارت (گرما درمحدوده دمایی بین پاس یا نزدیک به دماي آن صورت می گیرد تاازلحاظ متالورژیکی خواص جوش بوجود آمده راکنترل نمود حرارت دادن دردرجه حرارت دماي بین پاس ساختار بلوري رابه استثناء موارد خاص تحت تاثیر قرار نمی دهد بعضی از حالات ممکن است نیاز به عملیات تنش زدایی حرارتی داشته باشند بطوري که قطعات جوش خورده بتدریج دریک سرعت مشخص تامحدوده تنش زدایی تقریبا F °1100 تا F °1200) 590 تا 650 درجه سانتی گراد ) براي اکثر فولادهاي کربنی گرما داده می شود. بعداز نگهداري دراین دما یک ساعت براي هر اینج از ضخامت فلز پایه قطعات جوش خورده تادماي حدودF °600) 315
درجه سانتی گراد) دریک سرعت کنترل شده سرد می شود. بازرس درتمام این مدت مسئولیت برانجام کار رادارد تااز صحت کار انجام شده وتطایق با ملزومات روشن کار اطمینان حاصل نماید.