شهر میبد یکی از شهرهای تاریخی و معروف ایران است که در استان یزد واقع شده است. این شهر به عنوان مرکز استخراج معدن نمک و تولید فرش‌های دستبافت معروف به “گلیم میبد” شناخته می‌شود. علاوه بر این، شهر میبد دارای سوغاتی‌های متنوعی است که از جمله جاذبه‌های گردشگری و اقتصادی این منطقه محسوب می‌شوند. در این مقاله، به بررسی سوغاتی‌های شهر میبد، تاریخچه تولید آنها، انواع مختلف و اهمیت اقتصادی آنها خواهیم پرداخت.
شهر میبد، یکی از شهرهای استان یزد در کشور ایران، با تاریخ طولانی و فرهنگ غنی می‌باشد. این شهر به عنوان یک مرکز معتبر تولید صنایع دستی همچون گلیم، زیلو، سفال، و کاربافی شناخته می‌شود. میبد علاوه بر صنایع دستی، دارای یک معماری سنتی جذاب است که شامل آجرهای گلی و ساختمان‌های چوبی با سبک کلاهکی می‌شود. واقع در قلب بیابان، این شهر با فرهنگ غنی، هنر، و صنایع دستی منحصر به فرد خود به عنوان یک مقصد گردشگری جذاب شناخته می‌شود و نقش مهمی در حفظ تاریخ و فرهنگ محلی ایفا می‌کند.
گلیم میبد
گلیم میبد به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و هنری میبد، جایگاه ویژه‌ای در تولید سوغاتی‌های این منطقه دارد. این گلیم‌ها به وسیله دست‌بافته شدن و با استفاده از نخ‌های طبیعی مانند پنبه و پشم گوسفندان تولید می‌شوند. طراحی و مدل‌سازی گلیم‌ها دارای تنوع بسیار زیادی است، از طرح‌های جذاب و هنری گرفته تا طرح‌های سنتی و محلی که اغلب به نقش‌آفرینی در فرهنگ و تاریخ میبد ارتباط دارند.
گلیم میبد علاوه بر ارزش هنری و فرهنگی خود، اهمیت اقتصادی زیادی نیز دارد. تولید گلیم به عنوان یک صنعت دستی در این منطقه به ایجاد شغل برای مردم میبد و افزایش درآمد آنها کمک کرده است. همچنین، گلیم‌های میبد به عنوان یکی از پرطرفدارترین سوغاتی‌ها در بازارهای گردشگری ایران و حتی جهان شناخته می‌شوند و به جلب گردشگران و توسعه صنعت گردشگری در این منطقه کمک می‌کنند.
سفال میبد
سفال میبد یکی از هنرهای دستی معروف و تاریخی در شهر میبد در استان یزد ایران است. این هنر به عنوان یکی از جواهرات فرهنگی و هنری این منطقه تا قرن چهاردهم هجری شمسی باز می‌گردد. سفال میبد با استفاده از خاک معدنی محلی و با تکنیک‌های دستی به شکل‌دهی می‌شود.
یکی از ویژگی‌های برجسته سفال میبد، طراحی‌های زیبا و خاص آن است. معمولاً در سفال‌های میبد، نقش‌ها و طرح‌های هنری شامل نقش‌های گل، حیوانات، و تصاویر مذهبی ترسیم می‌شود. این طرح‌ها با استفاده از رنگ‌های جذاب و دقت بالا اجرا می‌شوند و به سفال میبد جلوه‌ای استثنایی می‌بخشند.
سفال میبد به عنوان یکی از سوغاتی‌های اصلی شهر میبد مورد استقبال گردشگران و علاقه‌مندان به هنرهای دستی است. این محصولات هنری نه تنها به ارتقاء هنر و فرهنگ میبد کمک کرده، بلکه به اقتصاد محلی نیز رونق بخشیده‌اند. همچنین، سفال میبد به عنوان یکی از اصولی‌ترین نمادهای هنر سفال‌سازی در ایران به شناخته شده است و در نمایشگاه‌ها و موزه‌های هنر معاصر جایگاه ویژه‌ای دارد.
در این مقاله بخوانید : پایتخت سفال ایران کجاست ؟
زیلوهای میبد
در ادامه بررسی سوغاتی های میبد می رسیم به زیلو . زیلو به شدت شبیه به حصیر به نظر می‌آید و در مورد ترکیب و بافت آنها شباهت‌های زیادی وجود دارد. با این وجود، یک نقطه تمایز مهم بین زیلو و بسیاری از فرش‌ها و زیراندازها وجود دارد، و آن نقطه تنوع رنگی است. زیلوهای خانگی عموماً دارای تنوع بیشتری در طیف رنگی خود هستند، به ویژه در رنگ‌های آبی، سفید، سبز، نارنجی، آبی و گلی که با دقت بالا بافته می‌شوند. این تنوع رنگی زیلوها آنها را به یک گزینه محبوب در زیارتگاه‌ها تبدیل کرده است، از جمله مکان‌هایی که بدنبال جلب طراحی زیبا و تنوع رنگی هستند.
زیلو از جمله بافته‌های روستایی ایران محسوب می‌شود و به خصوص در مناطق گرم ایران، از جمله یزد و میبد، تولید و بافته می‌شود. ویژگی برجسته‌ای که زیلو را از دیگر بافته‌ها متمایز می‌کند، استفاده از تار و پود پنبه‌ای است. این ویژگی باعث می‌شود زیلو مقاومت بیشتری در مقابل گزند شن‌های پراکنده در مناطق کویری داشته باشد، در حالی که فرش‌های پشمی با رنگ‌های زیبا قابلیت مقاومت در برابر توفان شن را ندارند.
در مسجد جامع شهر میبد، یکی از شاهکارهای تاریخی و هنری این شهر، یک زیلو قدیمی که به سال ۸۰۸ هجری قمری تعلق دارد به نمایش گذاشته شده است. این زیلو یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های بافته‌های ایرانی است و در زمینه هنر بافته‌بافی و طراحی‌های مذهبی بسیار ثروتمند است. این تاریخچه‌دار بافته نشان‌دهنده تجسم هنر و ایمان در هنرمندان میبدی در طول قرون گذشته است.
زیلوهای بافته شده با رنگ‌های آبی و سفید به عنوان یک نوع خاص از زیلوها شناخته می‌شوند و به طور عمومی برای پوشش کف مساجد و اماکن متبرکه به کار می‌روند. این نوع زیلوها نمایانگر تواضع و پاکیزگی در مکان‌های مذهبی هستند.
در مقابل، زیلوهای جوهری که با رنگ‌های آبی و گلی بافته می‌شوند، برای مصارف خانگی و داخل خانه استفاده می‌شوند. این نوع زیلوها به عنوان یکی از نمادهای هنری و رنگارنگی در فضای خانگی شناخته می‌شوند و نسبت به نمونه‌های مسجدی ارزان‌تر قیمت دارند.
قطاب یزد و میبد
یکی از جذاب‌ترین سوغات خوراکی از استان یزد و به ویژه شهرستان میبد، قطاب نام دارد. این شیرینی در دو نوع سنتی و عسلی تهیه و تولید می‌شود. قطاب به شکل دو لایه طراحی می‌شود. لایه خارجی آن نوعی نان شیرین به رنگ سرخ، که در روغن سرخ می‌شود، است. خمیر این نان از ترکیب آرد گندم، شیر یا ماست، و زرده تخم‌مرغ تهیه می‌شود. در داخل این شیرینی، مغزی خوشمزه به‌وسیله ترکیبی از پودر بادام، پودر قند، و هل به کار رفته است. پس از سرخ کردن لایه بیرونی قطاب، آن را در پودر قند پس از یک عملیات غلطاندن دقیق می‌کنند. ارزش غذایی بالای قطاب به دلیل حضور پودر بادام و هل در آن بسیار مهم و جذاب است. اگر به دنبال تهیه یک سوغات خوراکی خاص و متمیز از شهر میبد هستید، قطاب یزدی برای تجربه مزه‌های ممتاز این منطقه پیشنهاد مناسبی است.
کاربافی
در شهرستان میبد، به‌صورت عام هر نوع دستگاه دستی و کاربردی را “کار” می‌نامند و عمل بافتن و تولید آن را “کاربافی” می‌گویند. این مفهوم به شکل متنوعی در زیلوبافی، پتوبافی، و پارچه‌بافی به چشم می‌خورد. در زمینه پارچه‌بافی، علاوه بر تفاوت‌های در طرح‌ها و کاربردها، مصالح مورد استفاده نیز متفاوت است. به عنوان مثال، کاربافی با استفاده از پنبه انجام می‌شود که مثال‌هایی از آن کرباس‌بافی و کاربرد آن در فرش‌بافی می‌باشد. در مقابل، دستبافی‌هایی مانند شَعربافی از مصالح غیر پنبه‌ای مانند پشم و مو استفاده می‌کنند.
زیلوبافی نیز به عنوان یکی از نمونه‌های کاربافی میبد به عنوان صنعت دستی شهر میبد شناخته می‌شود. زیلوها به رنگ‌های متنوعی از جمله سبز، گلی، آبی، سفید و نارنجی و حتی رنگ‌های ساده تولید می‌شوند. این تنوع در رنگ‌ها و طرح‌ها زیلوها را به یکی از سوغات محبوب و معروف شهر میبد تبدیل کرده است.
دسته دوم مصالح مصرفی برای کاربافی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: پارچه‌هایی که از پنبه به عنوان ماده اصلی استفاده می‌کنند – مانند کرباس‌بافی و کاربرد آن در تولید فرش – و پارچه‌هایی که از مصالح غیر پنبه‌ای استفاده می‌کنند، مثل شَعربافی که از “شَعر” به معنای پشم و مو بهره می‌برد.
انار میبد
میبد، یکی از مناطق مهم تولید انار در استان یزد و ایران است. انار از جمله محصولات کشاورزی مهمی است که در این منطقه به وفور تولید می‌شود و اهمیت ویژه‌ای در اقتصاد محلی دارد.
میبد به عنوان یکی از نواحی اصلی تولید انار در ایران شناخته می‌شود. انارهای میبد به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب و خاک حاصلخیز این منطقه، از کیفیت و طعم بسیار خوبی برخوردارند. معمولاً انارهای میبد به صورت دستی برداشت می‌شوند و به بازارهای داخلی و بین‌المللی عرضه می‌شوند.
انار میبد به عنوان یک محصول غذایی سالم و خوشمزه شناخته می‌شود و به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی بالا و ویتامین C غنی، از نظر تغذیه‌ای بسیار مفید است. انارهای میبد به عنوان تازه خوراکی، آب انار، سس انار و حتی مربا و کنسانتره انار تولید می‌شوند.
علاوه بر مصرف خام، انار میبد به عنوان ماده اولیه در تولید محصولات فراوری شده مانند شربت انار، آبمیوه انار و حتی آبغوره (درخته) به کار می‌رود. انار میبد نه تنها به اقتصاد محلی ارزش افزوده می‌دهد بلکه به عنوان یک سوغات محلی نیز توجه گردشگران را به خود جلب کرده و به توسعه صنعت گردشگری در این منطقه کمک می‌کند.
تاریخچه میبد
شهر میبد تاریخچه‌ای بسیار باستانی و مهم دارد که به دوران تاریخی پیش از اسلام باز می‌گردد. این شهر در دوره‌های مختلف تاریخی نقش مهمی را ایفا کرده و به عنوان یکی از مراکز فرهنگی و صنعتی ایران شناخته می‌شود. میبد به عنوان قلعه مرموز “میاباد” در نشانی‌ها و روایات تاریخی نیز شناخته می‌شود.
در دوران ساسانی، میبد به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران شناخته می‌شد و در دوره اسلامی همچنان نقش برجسته‌ای را در تاریخ و فرهنگ این منطقه ایفا کرد. این شهر در دوران ایلخانی و تیموریان به عنوان یک مرکز تجاری و فرهنگی معتبر معروفیت پیدا کرد. در دوران صفویه و قاجاریه نیز از میبد به عنوان مرکز تولید صنایع دستی و صنعتی معروفیت بیشتری به دست آمد.
تاریخچه شهر میبد همچنین با معماری سنتی و بومی خود نیز تنوع دارد و معماری این منطقه شامل ساختمان‌هایی از آجرهای گلی و چوب با سبک کلاهکی است. این معماری زیبا و منحصر به فرد به تاریخ و جذابیت این شهر افزوده است. به طور کلی، تاریخچه طولانی و غنی میبد از تاثیرگذارترین و مهمترین جوانب فرهنگی و تاریخی استان یزد و ایران به شمار می‌آید.
جاذبه های دیدنی میبد
شهر میبد با داشتن تاریخچه غنی و فرهنگی چندین مکان دیدنی جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایرانی ارائه می‌دهد. این شهر شامل آثاری نظیر:
– نارین قلعه: قلعه‌ای با تاریخ تاریخی قدیمی که برجی نیز در داخل آن وجود دارد.
– برج کبوتر خانه: این برج ساختمانی سنتی با معماری منحصر به فرد درون شهر میبد است.
– کاروانسرای شاه عباسی میبد: یک کاروانسرای باستانی که در دوره صفویه بنا شده و اکنون به عنوان یک موزه محلی عمل می‌کند.
– یخچال میبد: یک سازه قدیمی که برای نگهداری برف و یخ در تابستان‌های گرم منطقه به کار می‌رفته است.
– چاپارخانه میبد: مرتبط با صنعت گلیم‌بافی و تولید صنایع دستی.
– مسجد جامع میبد و گنبد امام حسن: مسجدی با معماری زیبا و گنبدی تاریخی که جاذبه‌ای مذهبی در شهر است.
– مسجد جامع فیروزآباد: یکی از مساجد تاریخی منطقه با معماری خاص.
– مسجد جامع بفروئیه: معماری زیبا و تاریخی این مسجد نیز از دیدنی‌های منطقه است.
– امامزاده خدیجه خاتون: مکان مذهبی معتبر با معماری زیبا.
– آرامگاه پیر چراغ: مکانی مقدس و تاریخی که به یکی از پیران و عارفان منطقه اختصاص دارد.
– امامزاده سید صدرالدین قنبر و امامزاده میر شمس الحق: دو امامزاده مهم با معماری زیبا که به عنوان مکان‌های مذهبی مورد توجه هستند.
– قلعه مهرجرد، قلعه بارجین، قلعه بشنیغان، و قلعه رکن آباد: برج‌ها و قلعه‌های باستانی با تاریخچه‌های جذاب.
– پیربفروییه: منطقه‌ای زیبا با تالاب و باغ‌های پسته.
– سنگاب نیوک علویه: یک آثار باستانی که به سلسله علویان مربوط می‌شود.
– غار نباتی ندوشن و قلعه سپیده ندوشن: مناطق طبیعی و تاریخی جذاب در اطراف میبد.
– مسجد جامع ندوشن: یک مسجد تاریخی با معماری خاص.
– خانه برونی: ساختمان باستانی با نمایی زیبا که معمولاً برای نگهداری اشیاء ارزشمند مورد استفاده قرار می‌گرفت.
– آسیاب آبی یخدان: آسیاب باستانی با ساختار زیبا که برای آسیاب کردن غله‌ها به کار می‌رفت.
این آثار و مکان‌های دیدنی شهر میبد تاریخ، فرهنگ و زیبایی‌های این منطقه را به تماشاگران ارائه می‌دهند و تجربه یک سفر فرهنگی و تاریخی فراموش‌نشدنی را به آنها می‌بخشند.
